Gnr. 6 Fokstad/Faugstad

Frå Vaksdal Historielag

Noverande versjon

< Vaksdal Historielag | Bygdebøker for Vaksdal | Vaksdal bygdebok band II

Gards og ættesoge for Fokstad.

INNLEING

Ligg ved fjorden på austsida av Osterøy, 2 1/2 km sør for Grøtå. Næraste grannegard mot sør er Olsnes i Bruvik sokn. Langs heile den 7 km lange stranda mellom Olsnes og Fokstad går det ein fjellrygg som fell stupbratt ned i fjorden. Grunnfjellet ligg i dagen for det meste, men lengst nord og lengst sør er liene skogkledde. Den høgste toppen i denne fjellrekkjaa er Rispingen 727 m.o.h. Frå Rispingen hallar det nordover mot Høghaugen 668 m.o.h. og Dyråsheii 516 m.o.h.

Det gamle tunet på Fokstad låg på eit nes som stikk ut i fjorden aust for Høghaugen. Det meste av det produktive området åt garden låg lenger nord, der liene er slakkare og voksterlivet har betre avdi fjellgrunnen er meir forvitra. Kring siste hundreårsskifte vart tunet flytt 1 km lengre nordover og lengre opp frå sjøen, til Stølane, der det før var kyrahage. På den gamle tunstaden ved fjorden, der det har butt folk heilt sidan vikingetida, er det no berre att ei løe. Men her syner restar etter nærare 30 hustufter.

Det er gardsnamnet som gjer at me kan tidfesta busetnaden til vikingetida, eller kanskje endå tidlegare. I yngre jarnalder, frå omlag år 600 til omlag år 1050 e.K., var det vanleg å kalla nyrudde gardar opp etter rudningsmannen. Det vart oftast gjort på den måten at namnet hans eller eit tilnamn vart sett saman med namnelekken stadir som tyder bustad. Eit slikt gardsnamn vil difor kunna fortelja noko om den som rudde garden, dersom fyrste samansetjingslekken let seg tyda. Når det gjeld Fokstad, er tydinga diverre nokså uviss. Bygdemålsuttalen av namnet er få,kkstå, men skriftformene vik nokså mykje av frå uttalen. 1374 vart namnet skrive Faustader, 1610 og 1620 Fugstad, 1648 Fuchstad, 1655 Fuchestad, 1723 Fogstad og 1863 Faugstad.

I Norske Gaardnavne har Oluf Rygh og Magnus Olsen peika på ei rekkje stadnamn og tilnamn som dei meiner kan gje mogelege tydingar. Skriftforma frå 1374 synest å tyda på at namnet frå fyrst av var Faustader, og at k-ljoden kan ha kome til seinare. Dette er noko som ofte hender framfor ein s med etterfylgjande konsonant. Fyrstelekken kan difor vera eit tilnamn, laga av adjektivet faus som tyder framfusande og omsynslaus. Men dersom namnet har hatt k-ljod frå fyrst av, er det nærliggjande å tenkja på det gamalnorske tilnamnet faukr. I Vågå i Gudbrandsdalen er det ein gard som heiter Faukstad. Frå same bygda finst tilnamnet fauskr i eit mellomalderdokument. I norske målføre vert ordet fausk brukt om ved som er morkna eller sundgnagen av treorm. På Island vert ordet brukt om ein gamal, utsliten mann. Dersom det er dette tilnamnet den fyrste rudningsmannen på Fokstad har hatt, kan han ikkje ha vore nokon ungdom. Men mot kan han visseleg ikkje ha vanta, når han slo seg ned på den aude og verharde stranda.

Før busetnaden i Allmenningen tok til på 1600-talet, var det ei heil mil til næraste grannegard mot nord. Det var Veo i Stamnes sokn. Mellom desse gardane kom Allmenningen ned åt fjorden med eit område som seinare vart gardsområdet åt Grøtå. Denne garden var ikkje formelt utskild frå Allmenningen 1827 då det vart halde grensegang på Fokstad. Forutan Allmenningen grensar garden til garden Vassdal og til ein kyrkjeteig som tilhøyrer Bruvik kyrkje.

Grensa mot Allmenningen tek til ved Grøthauggjela på nordsida av Ospehaugen og fylgjer ein rennande bekk til Grothaugskaret. Derfrå går grensa vestover til Malmegytskaret. Frå Malmegytskaret går grensa i nordvest innover til nordvestre Rindestolen og derfrå sørover til Dynåsheia. Vestover Dynåsheia fylgjer grensa vasskillet til Vassarhaugen, og vidare etter vasskilet til Rypestigen. Her sluttar grensa mot Allmenningen. Grensa mot Vassdal går frå Rypestigen til Varhaugen. Grensa mot Bruviks kyrkjeteig går frå Varhaugen, gjennom Steinsidalen og kjem ned åt fjorden ved Ormstuongen.

Før grensegangsforretningen 1827 gjorde det seg i fleire høve tvil gjeldande om kvar grensa gjekk mellom Fokstad og Allmenningen. Som nemnt under gnr. 5, vart Grøtå eit par gonger på 1600- og 1700-talet omtala som bygselplass uder Fokstad. Men tvilen slo også ut den andre vegen. 1753 stemnde brukaren på Fokstad, Anders Olsson, 26 bønder frå Mjelde skipreide til tings fordi dei hadde losta never i skogteigen Esphaug, truleg den same teigen som no vert kalla Ospehaugen. Det var 3. og 4. juli dette hadde gått føre seg, og det vart truleg gjort som eit samarbeidstiltak i skog som dei meinte var allmenningsskog. Men Anders Fokstad la ned forbod mot arbeidet, og forbaud dei å føra bort noko av den nevra dei hadde losta. Nokre av bøndene tok omsyn til dette forbodet, men sume ensa det ikkje og tok nevra med seg. Anders kravde no åstadssak, og den vart halden på Fokstad 20. september. Det vart fastslege at skogteigen høyrde til Fokstad. Dei saksøkte måtte ut med ein erstatning på 20 rdl. og måtte i tillegg til dette betala sakskostnader.

Det eldste skriftlege vitnemålet om garden er frå 1374. Det gjeld ein eigedomshandel. Sjå nedanfor under eigarar. Kjeldene frå slutten av 1500- talet og byrjinga av 1600-talet tyder på at garden låg øyde ei tid etter svartedauden. Brukarane på fyrste halvpart av 1600-talet vart i skattelistene oppførde som øydejordsmenn. Dette kan også koma av at garden vart rekna for å vera meir enn vanleg tungdriven.

I matrikkelen 1723 heiter det: «Ingen Huusmands Pladser. Intet Sætter. lit Brendeveed. 1 flomvqærn. Intet fiskerie. ligger ved Søen 5 1/2 Miil fra Bergen meget tungvunden ... lever allene af Qvægetz avling». Ein seinare matrikuleringskommisjon som arbeidde i 1860-åra kjem med denne fråsegna: «Let hjemme men besværligt fra Slaatterne. Udsat for Steen og Jordskred.»

Lausafjellet var namngjete for at det losna så ofte stein der. Det gamle tunet var utsett for steinsprang og det går segn om at dei gav pengar til eitt eller anna godt føremål for å hindra at det kom ned stein og gjorde skade på husa. I 1820-åra kom det ned ein veldig stein og vart liggjande omlag 6 m ovanfor eit av stovehusa. Skeiamakaren Olav Olsson som budde i denne stova, var nygift. Det var ikkje meir enn 3 dagar sidan den unge kona var flytt inn i huset. Folk rekna med at ho ville verta skremd av dette, men hermet som seinare gjekk etter henne, tyder ikkje på det: «Den der steinen tek godt imot neste gong.»

Den eldste delen av innmarka låg nede ved fjorden. Matrikuleringskommisjonen rekna åkervidda til 6 1/3 mål. 5 mål var ring åker, men resten var god. Bøen var 28 mål. 6 mål var god bø, 6 mål middels god, resten var ring.

Her var berre eitt bruk tram til 1836. Då vart garden skift mellom to søner. Bruka var jamstore, men delinga førde til nokså stor teigblanding. Det eine av bruka, bnr. 1, vart delt på nytt 1888. Det nye bruket, bnr. 2, fekk tillagt omlag 2/3 av det gamle bnr. 1. Bnr. 2 hadde fyrst to eigarar, men 1896 vart det gjort ny delingsforretning, og bruket vart delt i to jamstore partar. Sjå bnr. 2 og 4. 1914 vart det frådelt ein part av bnr. 2. Sjå bnr. 6.

Den andre halvparten av garden var eitt bruk til år 1900. Bruket vart til vanleg kalla Andersane og hadde bnr. 3. Ved århundreskiftet vart det frådelt eit bruk som fekk omlag 2/5 av den gamle skylda på bnr. 3. Sjå bnr. 5.

Bruksdelinga førde med seg at ein del av husa vart sameige. Bnr. 1 og 2 åtte kvar sin halvpart av eit naust. Bnr. 2 og 4 hadde løe i lag.

Samstundes med denne sterke oppdelinga gjekk det føre seg ei utflytting frå det gamle tunet ved sjøen til det nye tunet på Stølane. Den fyrste som busette seg der oppe, var Haldor Nilsson på bnr. 1. Han tok unna vilkårsteig på Stølane då han let bruket frå seg 1864. Nils Haldorsson, som hadde overteke bnr. 1 etter faren, selde unna ein del av bruket og flytte opp til Stølane 1888. Ikkje lenge etter busette brukaren på bnr. 5 seg der oppe.

I samband med denne utflyttinga vart det drive ein del nydyrking. Men den sterke oppdelinga hadde ført til at bruka likevel vart for små. Skredfåren verka også med til at fleire av brukarane flytte ut og fekk seg jord andre stader. Etter kvart som brukartalet minka, vart bruka slegne saman. Brukaren på bnr. 1 overtok alle dei andre bruka i åra 1914-1929.

Skogen har frå gamalt vore rekna som det beste lunnende som høyrde til garden. «Ingen Herligheed Vden Brende-schoug», skriv landkommisjonen 1661. Skogen skal også ha vore årsak til eit makeskifte 1850. Då bytte brukaren på bnr. 1 til seg eit bruk på Indre Bruvik. Haldor Nilsson, som hadde eit meir lettdrive bruk på Indre Bruvik, tykte så vel om skogen på Fokstad, vert det fortalt. Matrikuleringskommisjonen av 1863 meinte at vedsalet kunne gje ei nettoinnkome på 20 spd. årleg. Dette er uvanleg mykje i høve til skylda på garden.

Utmarksslåtten gav også høg avkasting. I oppgåva frå 1863 er høyet frå slåttene 800 våger. Slåtteteigane var «besværlige», og der var meir enn brukarane sjølve vann over. Slåtteteigen Rinden vart 1852 bygsla bort til brukarane i Blomdal. Ein strandsitjar eller husmann utan jord, Olav Olsson, fekk slå i utmarka slik at han fødde nokre sauer og geiter.

Om beitet heiter det 1863: «Havnegangen er beliggende fra Gaarden tilfjelds, af god Beskaffenhed men brat og farlig samt tilstrækkelig.» Her har ikkje vore sæter, berre faste mjølkeplassar som dei kalla stølar. Den næraste av desse stølane vart teken til innmark og ny tunstad i siste halvpart av 1800-talet. Beitet i Ospehaugen vart leigt bort til brukaren i Grøtå på 1700-talet. Kor lenge denne avtalen har stått ved lag, er ikkje kjent.

Båtstø og naust låg før tett ved gamletunet. For dei som budde på Stølane, vart det lang sjøveg. Karl N. Faugstad sette opp nytt naust på Hedlo, som ligg rett nedunder tunet på Stølane.

I 1930-åra vart det gjort opptak til å få bygt gardsveg frå Hedlo opp til tunet. 1941 vart det tinglyst ei fråsegn, datert 1938, der eigaren av garden tok på seg å halda grunn, materialar og eit visst tal dagsverk årleg til veganlegget. Ein del av vegen vart bygd, men vegen var ikkje fullførd då den siste brukarhuslyden flytte frå garden 1953.

Fokstad har i alle år vore utan skikkeleg vegsamband med andre gardar på Osterøy. Til Blomdals- og Hesjedalskrinsen førde det berre gongstigar. Fjorden var den viktigaste sambandsvegen, og gardane Stanghelle og Fossmark på fastlandet vart dei næraste grannegardane. Frå det gamle tunet var det omlag 2 1/2 km til kvar av desse gardane. Frå Hedlo vart vegen til Stanghelle 1/2 km stuttare, og vegen til Fossmark tilsvarande lenger. Folket på Fokstad hadde meir samkvem med dei næraste grannane på fastlandet enn med grannane på øya. Dette syner seg i oppdelinga av bedlag og dugnadskrinsar, og i skuleskipnaden. Stanghelle, Fossmark og Fokstad var saman i gravarote og takningsrote. Desse tre gardane var saman med Grøtå, Helle og Dale i ein omgangsskulekrins. Da det vart fast skule på Stanghelle 1893, vart borna frå Fokstad innhyste der.

Det nære sambandet med gardane på fastlandet syner seg også i uvanleg mange slektskapsband. Men her har vel jordeigedomstilhøva fra 1700-talet hatt avgjerande innverknad. Sjå nedanfor under Eigarar.

SKYLD, UTREIDSLER, AVLING, FØDNAD OG FOLKETAL

Gamalt matrikkelnr. 7 i Arne skipreide. 1853 vart matrikkelnr. brigda til 134. 1886-1963 gardsnr. 17 i Bruvik kommune.

Leidang og fredtoll 1590-91: 1 kalvskinn. Etter 1626: Landskyld 18 m. smør. 1665: Skatteskyld 24 m. smør. Leidang, fredtoll, vedpengar, gjengjerd 1 skilling. Kandtiend 3 kanner. Småtiend 2 skilling 1 huid.

1665: Sånad 1/2 t. korn, avling 1 t. 1723: Sånad 1 t. havre, avling 3 t. 1863: Sånad 3 t. havre, 6 t. poteter, avling 12 t. havre, 24 t. poteter, 1382 våger høy, 84 våger halm. I slåttene 800 våger høy. Skav og beit svarar til 100 våger høy.

Fødnad 1657: 7 kyr, 2 kviger, 10 geiter, 26 sauer. 1723: 6 kyr, 2 ungfe, 12 småfe. 1863: 15 storfe, 5 ungfe, 60 småfe. 1875: 12 kyr, 5 ungfe, 66 småfe.

Folketal 1801: 11. 1875: 27.

EIGARAR

Eit mellomalderdokument, prenta i Diplomatarium Norvegicum, inneheld namna åt dei to fyrste eigarane som me kjenner. Dokumentet er sett opp den 6. desember 1374 i Bergen. Audun Eiriksson gjer då kjent at han har selt til Eindrid Bjaxe den garden som heiter Faustadær og ligg i Bruvik sokn i Ostr. Kjøpesummen var 5 mark forngilde.

Dei neste oppgåvene over eigarar er frå 1600-talet. 1626 er det opplyst at garden høyrer til Rosenkransgodset. Men denne opplysninga finst berre i ei kjelde. Både kontribusjonsskattemanntala 1648 og 1655, og landkommisjonen 1661 opplyser at garden høyrer til Apostelgodset.

Apostelgodset var jordegods som før reformasjonen høyrde til Apostelkyrkja i Bergen. Magnus Lagabøtar bygde denne kyrkja 1275 til minne om far sin, Håkon Håkonsson. Kong Magnus gav mykje jordegods til kyrkja, som skulle vera ei av dei vakraste i landet. Gåver og kjøp i seinmellomalderen auka jordegodset, og det er vel på ein av desse måtane Fokstad har kome inn under Apostelkyrkja. Kyrkja åtte også 1/7 part av Dale og ein part av Ytre Bruvik. I Stamnes sokn åtte Apostelkyrkja Vik, Øyo, Dyvik, Dalseid, Fumes, Verpelstad og 2/3 av Stamnesgarden. På Voss høyrde heile 43 gardar heilt eller delvis til Apostelgodset.

Nokre år før reformasjonen reiv rikshovmeister Eske Bille kyrkja ned. Godset vart lagt inn under kruna som serskilt len. Dette er grunnen til at det så seint som på 1600-talet vart kalla Apostelgodset.

Sokneprest til Krosskyrkja i Bergen og prost i Nordhordland prosti, Jonas Pedersen, fekk kjøpa Fokstad 1664. Seinare gjekk garden i arv til eitt av barneborna åt Jonas Pedersen, Else Liljenskjold. Ho var gift med Folkvard Folkvardsson Risbreck, som var kongeleg kommisær i Bergen. Han gav skøyte 1678 til brukarane på Fokstad, Olav Nilsson og sonen Fabian. Dei var mellom dei fyrste sjølveigarane i Bruvik sokn.

Men den fyrste sjølveigarbolken varde ikkje lenge. 1718 var det lensmann Johannes Øvste Mjelde som åtte garden. Han var fødd på Rivenes i Haus 1660, men budde på øvste Mjelde og døydde der 1731. Sjå Haus s. 42. Lensmann Øvste Mjelde samla mykje jordegods, og han døydde, var han visseleg den største jordeigaren i heile Haus prestegjeld. I Bruvik sokn åtte han, forutan Fokstad, Stanghelle, Vaksdal, Hana, 3/4 av Helle og ein stor del av Dale. I Stamnes sokn åtte han Bukkstein, Veo og Dyvik.

Ved skiftet etter lensmann Øvste-Mjelde vart Fokstad utlagt til dottera Magdeli. Ho var gift med Olav Fabiansson Fokstad som var brukar i Fossmark. Sjå Fossmark bnr. 5. Magdeli og Olav var gifte 1712, og same året døydde Fabian, far åt Olav. Olav hadde ikkje andre brør, berre ei syster som var gift i Ytre Arna. At verfar hans no overtok eigedomsretten til Fokstad, førde ikkje til at garden gjekk ut or ætta. Verson åt Olav Fossmark bygsla garden hjå lensmann Øvste-Mjelde. Neste brukar var Anders, ein av sønene åt Magdeli og Olav. Anders fekk skøyte på garden 1738. Etter den tid har dei alter fleste brukarane vore sjølveigarar. Sjå brukarsoga.

BRUKARAR FØR 1836

1603 finn me Pouell Fogstad i landsskattelista. Han er oppførd mellom øydejordsmennene og betalar 1/2 dalar i skatt. Han er den fyrste kjende brukaren etter øydejordstida.

1611 er Simonn Fugstad brukar. Han er nemnd øydejordsmann i landsskattelistene 1611 og 1620.

1620-21 er Endre Fuchstad nemnd i lista over sakefall. Om han var brukar her, veit me ikkje visst. Det er heller ikkje råd på grunnlag av kjeldene å påvisa noko slektskap mellom han og dei andre brukarane. Endre var stemnd for «Leiermoll med ett løst Quindfolch». Han hadde gift seg med kvinna før saka kom opp, men måtte likevel ut med ei bot på 9 dalar.

1638 var Peder Nilsson brukar. Han vart også oppførd som øydejordsmann. 1652 vart Peder stemnd for retten fordi han ikkje hadde betalt fyrstebygsel. Peder møtte ikkje for retten, og han vart dømd til å betala 1 mark sylv i bot attåt dei 7 rdl. som han var skuldig.

Då denne saka kom opp, var Peder busett på Garnes. Sjå Arna sokn s. 3. Han hadde truleg overteke eit bruk der i samband med 2. giftarmålet sitt. Korkje fyrste eller andre kona hans er nemnde på namn i nokon av kjeldene. Fyrste kona døydde truleg før 1645.

Born i 1. ekteskap:

Synneva 1621-, g.m. neste brukar.

Nils 1632-, husmann el. føderådsmann her 1655.

Olav 1635-, brukar på Garnes, sjå Arna s. 4.

Born i 2. ekteskap:

Daniel 1651-, brukar på Vaksdal.

1650 omlag vart Olav Nilsson brukar her. Han gifte seg med Synneva, dotter åt den førre brukaren. Då ho vart gravfest, skreiv soknepresten dette notatet i kyrkjeboka: «Den ærlige og Gudfrygtige quinde nu salig hos Gud, Sønneve Pedersdatter Faustad døde 1717 - 96 aar og 6 uger mindre end een dag.» Etter dette må fødselsåret åt Synneva vera 1621. Olav var fødd omlag 1613 og døydde 1699. Han var fleire gonger utnemnd til lagrettemann. 1678 fekk han skøyte på garden saman med sonen Fabian.

Born:

Fabian fødd omlag 1650, brukar her.

Jens 1665-.

1678 skøyte til Fabian Olsson. Han var fødd omlag 1650 og døydde 1712. 1687 var han lagrettemann. Fabian var gift 2 gonger. Fyrste kona kjenner me ikkje namnet åt, men desse

Kjende born:

Synneva 1673-1730, g.m. Lars Markusson Ytre Arna, sjå Ama s. 525.

Olav 1677-, sjå eigarsoga ovanfor og Fossmark bnr. 5.

Fabian gifte seg 2. gong 1693 med Kari Markusdtr. Indre Arna. Sjå Arna s. 524.

1718 bygsla Eirik Bastesson Kyrkje-Bruvik. Eirik 1679-1737 var gift med sonedotter åt den førre brukaren, Brita Olsdtr. Fossmark bnr. 5 1702-1776.

Born:

Olav 1719-, brukar på Veo bnr. 2.

Baste 1721-, konfirmert 1741.

Fabian 1723-, konfirmert 1741.

Sigrid 1726-1799 g. 1752 m. gardbr. Gabriel Larsson, Trengereid.

Eli 1728-.

Brita 1730-.

Brita 1733-, g. 1755 m. Johannes Johannesson Dale. Husfolk der.

Marta 1733-, g. 1755 m. Lars Bessesson Eikås.

Synneva f. og d. 1735.

Ved skiftet etter Eirik Bastesson 1737 var det ikkje jordegods. Sønene Baste og Fabian ervde kvar i lausøyre 14 rdl. 2 mark og 14 sk. Dei tre døtrene, Sigrid, Marta og Brita hadde kvar ein arvelodd i lausøyre på 7 rdl. 1 mark og 7 sk. Enkja Brita Olsdtr. gifte seg 2 g. 1738 m. Nils Nilsson Helle bnr. 2 og busette seg der.

1738 skøyte til Anders Olsson Fossmark, son åt Magdeli Johannesdtr. øvste Mjelde i hennar 1. ekteskap. Skøytet var utskrive av den 3. mannen hennar, Anders Nilsson Helle. Sjå Fossmark bnr. 5 og Helle bnr. 1. Anders 1716-1777 gifte seg 1743 m. syskinbarnet sitt, Kari Johannesdtr. Nordre Askeland 1725-1811. Anders og Kari, som båe var barneborn av lensmann Johannes Øvste-Mjelde, fekk ved arv og skøyte fleire store jordeigedomar. I skiftet etter faren 1749 fekk Kari utlagt i garden Dyvik 18 m. smør for 36 rdl. I skiftet etter mora 1765 fekk Kari utlagt 1 pd. smør i Dale. 1777 gjorde Anders makeskifte med Anders Johannes Ytre Arne, og fekk ved det endå 10 m. smør til i Dale. 1777 var det han åtte i denne garden verd 68 rdl. Etter halvsystra Marta Olsdtr. Hundhammar ervde Anders 1764 16 1/2 m. smør i garden Røskeland i Mjelde skipreide, verd 27 rdl. 3 mark. 1760 skal han ha fått skøyte på 1/2 laup smør i øvste Mjelde, verd 120 rdl. Men denne parten skal han seinare ha overlate til sonen Johannes. Sjå nedanfor. Dei andre jordeigedomane, med eit samla verde på 191 rdl., var med i skiftet etter Anders 1777. Nettoeiga var 332 rdl. 3 m. 4 sk.

Anders må ha vore ein av dei rikaste og mest velvyrde mennene i Bruvik sokn i si tid. Han var fleire gonger lagrettemann, og han var medhjelpar for soknepresten i Haus, Hans Michael Stub Arentz. Dotter åt presten, Charlotte 1767-1830, vart 1798 gift med Johannes, son åt Anders. Johannes hadde overteke ein part i Øvste Mjelde. I «Bruvik, kyrkjor og kristenliv» s. 167 vert det fortalt at Johannes kom til Haus som gjetargut. 1783 vart han lensmann i Ama skipreide. 1799 døydde sokneprest Arentz. Charlotte og Johannes Fougstad busette seg då i Alversund. Dei hadde ein son, Carel Andreas Fougstad. Han var borgarmeister i Christiania 1850-1868. Ei gate i hovudstaden er oppkalla etter han.

Born:

Olav f. og d. 1744.

Olav 1745-, brukar her.

Magdeli 1750-1774.

Kari 1752-, g. m. Haldor Ingebrigtsson Dale. Sjå Dale bnr. 1.

Johannes 1756-, sjå ovanfor.

Marta 1758-, g. 1776 med Olav Olsson Rivenes, sjå Haus s. 167.

Nils f. og d. 1762.

Nils 1763-1774.

Gjertrud 1768-1771.

1811 vart det halde skifte etter enkja Kari Johannesdtr. Netto eiga var på over 325 rdl. Av dette var 127 rdl. reide pengar. Arven vart skift mellom etterkomarane åt eldste sonen Olav, sonen Johannes og døtrene Kari og Marta.

1771 bygsla Olav Andersson garden hjå far sin. Ved skiftet etter faren 1777 fekk Olav skøyte på halve garden. Den andre helvta fekk han skøyte på hjå mor si 1787 for 34 rdl. og kår.

Olav 1745-1799 var g. m. Marta Johannesdtr. Skaftå 1757-1827.

Born:

Anders f. og d. 1778.

Magdeli 1779-, g. m. Nils J. Veo, sjå Veo bnr. 1.

Brita 1781-1786.

Anders 1783-, brukar her.

Kari 1785-1786.

Brita 1787-, g. m. Tomas J. Skaftå, sjå Skaftå bnr. 2.

Kari f. og d. 1789.

Kari 1790-, g. m. Ivar J. Fossmark bnr. 1. B. på Horsås i Hamre.

Johannes 1793-, g. m. Brita Nilsdtr. Skreien, b. Øvste Mjelde. Sjå Haus s. 49.

Olav 1796-, sjå leigebuarar og strandsitjarar.

Gjertrud 1798-, d. ug. 1857. Hadde kår her frå 1827.

Kristina 1799 d. før 1801.

Ved skiftet etter Olav 1799 fekk enkja Marta utlagt 2/3 av garden og sonen Anders 1/3. Sønene Johannes og Olav fekk utlagt kvart sin part i Øvste Mjelde. Kvar part var verdsett til 20 rdl. Dottera Magdeli fekk og ein part i denne garden, verdsett til 10 rdl. Johannes busette seg på øvste Mjelde og vart brukar der. Buet åtte også jordegods i garden Horsås i Hosanger. Døtrene Brita, Kari og Gjertrud fekk kvar 1/3 av dette. Kvar part var på 4 m. smør, 2 k. malt, verdsett til 10 rdl. Kari og hennar mann, Ivar Johnsson Fossmark vart brukarfolk på Horsås.

1806 skøyte til Anders Olsson frå Marta Johannesdtr. på 12 m. smør. Vilkårsbrev til Marta vart tinglyst same året. Resten av garden, ein part på 6 m. smør, hadde Anders fått utlagt i skiftet etter far sin 1799. Anders 1783-1837 g. 1. g. m. Brita Tomasdtr. Skaftå bnr. 2 1787-1810.

Born:

Maria 1808-, g. m. Johannes J. Langhelle, sjå Langhelle bnr. 6.

Ved skiftet etter Brita Tomasdtr. var bruttomidelen i buet knapt 235 rdl. Forutan jordegodset i Fokstad hadde buet ein part i Skaftå som Brita hadde fått utlagt 1806 i skiftet etter Maria Olsdtr. Skaftå. Denne parten var på 2 5/8 m. smør, 7/8 k. malt, verdsett til 9 rdl. 2 m. 4 sk. Buet hadde ikkje lite gjeld. Marta Johannesdtr., mor åt Anders, gjorde krav på 66 rdl. 4 m. i betaling for jordegodset som ho hadde Belt til sonen 1806. Dessutan var Anders skuldig 50 rdl. som han hadde fått låna hjå farmora Kari Johannesdtr. Nettoen i buet, vel 61 rdl., vart skift likt mellom Anders og dottera Maria.

Anders g. 2. g. 1811 m. Synneva Tomasdtr. Skaftå bnr. 2 1793-1853. Born:

Brita 1812-1813.

Olav 1814-1815.

Olav 1816-, sjå bnr. 3.

Tomas 1818-, sjå, bnr. 1.

Johannes f. og d. 1821.

Brita 1822-1824.

Anders 1824-, brukar på Indre-Boge bnr. 6.

Johannes 1827-.

Johannes f. og d. 1830.

Johannes 1831-1837.

Maria 1834.

1836 skifte Anders garden i to jamstore bruk. Sjå bnr. 1 og 3. Sonen Tomas fekk skøytepå bnr. 1 og sonen Olav fekk skøyte på bnr. 3. Ved skiftet etter Anders 1837 var bruttosummen i buet knapt 400 spd. For dei 6 borna i 2. ekteskap som då levde og som alle var ugifte, vart det gjort krav på 30 spd. til kvar i heimanfylgje. Nettosummen vart etter dette knapt 188 spd.

BRUK 1

Gamalt løpenr. 12 a. 1853 nytt løpenr. 534. Gamal skyld 12 merker smør. Ny skyld 1838 4 ort 13 skilling. For frådeling av bnr. 2 2,27 skyldmark. 1888: 0,76 skyldmark, 1863 var her 3 1/6 mål åker. 2/3 mål var god, 2 1/2 mål var ring åker. Bøen var på 14 mål. Av det var 4 mål god bø, 3 mål middels god og 8 mål ring bø. Sånad 1 1/2 t. havre, 3 t. poteter. Avling 6 t. havre, 12 t. poteter, 730 våger høy, 42 våger halm. Frå slåttene 400 våger høy. Skav og belt svara til 40 våger høy. Fødnad 1863: 8 storfe, 3 ungfe, 30 småfe. Skog nok til ved og hustømmer. Ved til sal for 10 spd. netto for året.

1836 skøyte til Tomas Andersson for 120 spd. Foreldra skulle ha kår både av dette bruket og av bnr. 3. Tomas hadde ervt ein part i garden Sæterdal. Denne parten vart seld 1851. 1850 bytte Tomas bruk med svogeren sin, Haldor Nilsson Indre Bruvik. Det vart fortalt at Tomas gjerne ville ha eit meir lettdrive bruk, avdi han var plåga av gikt. Difor flytte han frå Fokstad til Indre-Bruvik bnr. 13. Tomas 1818- var gift 1842 med Marta Knutsdtr. Kyrkje-Bruvik bnr. 8 1817-.

Born:

Anders f. og d. 1843.

Synneva 1844-, g. m. Olav I. Bruvik, sjå ættesoge for Dale.

Anders 1847-1934, g. m. Dordi Johannesdtr. Midtre Mjelde, Haus, brukar der.

Knut 1848-.

Dordi 1850-.

Tomas 1853-.

Johannes 1855-.

Brita 1858-.

Olav 1862-, b. på Indre-Bruvik bnr. 13. Vaktmeister ved Olsnesøy skuleheim.

Dordi 1865-.

1850 makeskifteskøyte til Haldor Nilsson Indre Bruvik mot vederlag i Indre Bruvik bnr. 13. Ein av grunnane til dette makeskiftet skulle vera at Haldor likte så godt skogen på Fokstad. Haldor 1814-1893 var g. m. Brita Knutsdtr. Kyrkje-Bruvik 1818-1897.

Då Haldor let garden frå seg til eldste sonen 1864, tok han seg unna vilkårsteig på Stølane. Der dreiv han nydyrking og bygde hus. Haldor budde på Stølane 16 år. Då alle borna var vaksne og farne heimanfrå, flytte Haldor nedatt i gamletunet og budde der dei siste åra han levde.

Born:

Nils 1838-, brukar her.

Knut 1841-1923, g. 1867 m. Brita Eiriksdtr. Hundhammar, Haus. Brukar der.

Mons f. 1844-, tekstilarb på Dale. Seinare b. her og på Stanghelle.

Haldor f. og d. 1845.

Dordi 1846-.

Gjertrud 1850-1870.

Dordi 1853-1889, ug.

Kari 1854-, g. m. tekstilarb. Tomas Stokke, sjå ættesoge for Dale.

Brita f. og d. 1858.

Johannes 1861-, elektrikar, sjå ættesoge for Dale.

Brita, g. m. banesmed Gabriel J. Skarpenes.

1864 skøyte til Nils Haldorsson for 280 spd. og kår til foreldra. Nils var omgangsskulelærar før han overtok garden. Det vert fortalt at før han tok til som lærar 1857, var han hjå soknepresten to dagar og vart høyrd i lesing, rekning, skriving og song. Undervisningsmateriellet bar han med seg i ei kiste med fatlar på. Han heldt skule i Brøkdalen, i Blomdals- og Hesjedalsgrenda, i Veafjorden, på Stamnes, Straume og i Bolstadfjorden inn til Dalseid. 1862-64 var Nils kyrkjeverje, og 1880-83 var han ordførar. Han hadde også mange andre tillitsverv.

1888, då bnr. 2 var skilt frå dette bruket, flytte Nils opp til Stølane. Stovehuset som far hans hadde bygt der oppe, var selt, men floren og løa stod att. Nils flytte ei stove opp frå tunet ved sjøen og bygde på henne. Denne stova budde han i også etter at han hadde teke kår. Nils 1838-1918 g. m. Agate Mikkelsdtr. Dale bnr. 18 1845-1924.

Born:

Haldor, b. i USA, ug.

Mikal 1867, busett i USA til 1918, sjå nedanfor.

Olav 1869-1872.

Knut 1871-1888.

Olav 1873-1957, gardsarbeidar i Canada, ug.

Nils 1875-, b. i USA.

Karl Martin 1878-, brukar her.

Johannes 1881-, maskinist i utanriksfart, b. Trondheim.

Brita f. og d. 1883.

Katrine 1886-.

Gjertrud f. og d. 1886. (K. og G. var tvillingsystre.)

Knut Bertin 1888-1956, b. i USA.

1912 skøyte til Karl Martin Nilsson for kr. 700,- og kår til foreldra. Karl bygde ny uthusbygning på bruket 1913. Etter kvart som dei andre bruka vart fråflytte, fekk Karl og broren Mikal kjøpa dei. Sjå bnr. 2, 3, 4, 5 og 6. Mikal var medeigar, men berre Karl hadde skøyte.

Karl Martin 1878-1959 g. m. Katrina Sofie Kleppe 1887-1968, dtr. åt Ceselia og Simon Kleppe. Sjå Gjerstad s. 244. Etter 1930 var dei den einaste huslyden på garden. 1953 flytte dei til Stanghelle, der to av sønene var busette.

Born:

Nils 1915-, sjå ættesoge for Dale.

Sigmund 19**-, bygningsarbeidar, sjå ættesoge for Stanghelle.

Aasmund 19**-, sjå ættesoge for Stanghelle.

Solveig 19**-, g. m. skreddar Knut Vik, Vestnes i Romsdalen.

Borghild 19**-, g. m. snikkar Alfred Trygve O. Olsnes, sjå ættesoge for Vaksdal og Jamne.

Klara 19**-, g. m. banevaktar Edvard Larsen, sjå ættesoge for Vaksdal og Jamne.

Olaug 19**-, tekstilarbeidar, g. m. Lars Reiso 19**-, Uggdal, Tysnes.

BRUK 2

L.nr. 534 a. Skilt frå bnr. 1 1888 med skyld 2 ort 23 sk. I matrikkelen 1886 er bruket med og har ei skyld på 1,41 skm. Frå 1896 skyld 0,70 skm.

1888 skøyte til to av sønene på bnr. 3, Anders Olsson og Johannes Olsson for kr. 2.300,-. Johannes 1854- g. m. Madli Nilsdtr. Kyrkje-Bruvik. Han vart brukar på Kyrkje-Bruvik bnr. 3. Anders overtok bruket etter faren og dreiv det saman med dette bruket til 1896. Sjå under bnr. 3.

1914 skøyte til Ole Johan Andersson. Sjå bnr. 3.

1929 skøyte til Karl N. Faugstad på bnr. 2, 3 og 4. Sjå bnr. 1.

BRUK 3

Daglegnamn: Andersane. Gamalt 1.nr. 12 b, nytt 1.nr. 535. Gamal landsskyld 9 m. smør, skatteskyld 12 m. smør, skyld 1838 4 ort 13 sk. 1886: 2,17 skm. 1900: 1,37 skm. Fødnad 1863: 7 storfe, 2 ungfe, 30 småfe. Avling 652 v. høy, 42 v. halm. Elles som på bnr. 1: 400 v. høy i slåttene. Sånad 1 1/2 t . havre, 3 t. poteter. Avling: 6 t. havre, 12 t. poteter. 3 1/6 mål åker. Her var berre 2/3 mål god åker, resten var ring. Eng på innmarka: 3 mål god eng, 3 mål middels eng, 8 mål ring, i alt 14 mål. Skav og beit tilsvarar 15 v. høy.

1836 skøyte til Olav Andersson for 120 spd. og kår til foreldra. Sjå bnr. 1. Olav 1816-1886 g. 1. g. m. Dordi Knutsdtr. Kyrkje-Bruvik bnr. 8 1821-1845.

Born:

Anders og Ingeborg (tvillingar) f. og d. 1840.

Anders 1842-, brukar her.

Dordi f. og d. 1845.

Ved skiftet etter Dordi 1845 vart dette bruket verdsett til 260 spd. Lausøyret var verdsett til knapt 177 spd. 150 spd. var ute på lån. I alt var nettosummen i buet vel 548 spd. Bruket vart utlagt til enkjemannen.

Olav g. 2. g. m. syster åt fyrste kona, Åsa Knutsdtr. Kyrkje-Bruvik bnr. 8 1829-. Kår til Åsa av bnr. 3 og 5 vart tinglyst 1914.

Born:

Knut 1850-, g. m. Synneva Helle bnr. 7 1856-. Sjå Stanghelle bnr. 3.

Johannes 1854-, sjå bnr. 2.

Ole 1857-, sjå ættesoge for Dale.

Mons 1863-1882, ug. skomakar og tekstilarbeidar, b. Dale.

Tomas 1866-, sjå ættesoge for Dale.

1860 skøyte til Anders Olsson for 150 spd. og kår verdsett til 167 1/2 spd. Seljaren Olav Andersson tok unna bruksrett. Anders overtok truleg ikkje bruket før 1868. Då vart det tinglyst kår til foreldra. Anders og broren Johannes kjøpte 1888 bnr. 2. Anders dreiv både bnr. 2 og 3 fram til 1896. Då busette han seg på Romslo i Haus. Sjå Haus s. 357.

Anders 1842-1917 var g. m. Brita Johannesdtr. Dale bnr. 19 1848-1929.

Born:

Dordi 1870-, g. m. Nils Olai N. Kyrkje-Bruvik. Sjå bnr. 5.

Synneva 1874-1896, g. m. Mikal J. Kyrkje-Bruvik. Sjå bnr. 4.

Ole Johan 1878-, sjå nfr.

Madli f. og d. 1884.

1896 skøyte til Ole Johan Andersson for kr. 900,- og kår til foreldra, verdsett til kr. 600,-. 1900 let Johan dela frå Stølane, som han overlet til verbroren Nils Nilsson Bruvik. Sjå bnr. 5. Dette bruket overtok Johan att 1914, og same året fekk han skøyte på bnr. 2. Kring 1910 flytte han til Romslo i Haus. Sjå Haus s. 360.

Ole Johan Andersson 1878- g. m. Oleanna Larsdtr. Myking frå Lindås, 1877-1935.

Born:

Synneva Bertina 1900-, husstyrar, Romslo.

Anders 1902-, sjå Ytre Arna 1541.

Leonard Johannes 1904-, sjå Ytre Arna 1907.

Berta 1906-, g. m. Anton Bertin Blomberg, b. Risnes og Bergen.

Gerda 1909-.

Jenny Oliva 1913-, g. m. Nils Bertin Romslo, Haus, 1904-1952.

1910 vart Simon Brekkhus frå Teigdalen i Evanger brukar her. Han var fyrst forpaktar, men i 1914 vart det sett opp kjøpekontrakt mellom Johan Andersson og Simon Brekkhus om overtaking av bnr. 2, 3 og 4 på nærare oppsette vilkår. Simon åtte også ein gard i Teigdalen i Evanger. Både der og på Fokstad dreiv han pylsefabrikk. Jorda på Fokstad dreiv han ei tid med forpaktarar.

1929 skøyte til Karl N. Faugstad på bnr. 2, 3 og 4. Skøytet var utferda av Johan Andersson med samtykke av kona Oleanna og av Simon Brekkhus og kona Barbro. Sjå elles ovanfor under bnr. 1.

BRUK 4

Utskilt frå bnr. 2 1896 med skyld 0,71 skyldmark. Etter 1914, då bnr. 6 vart skilt ut, vart skylda på dette bruket 0,36 skyldmark.

1896 skøyte til Mikal Johannesson Kyrkje-Bruvik, g. 1. g. m. Synneva Andersdtr. 1874-1896. Sjå bnr. 3. Dei hadde visstnok ikkje born. Mikal d. 1950 g. 2. g. m. Madli Knutsdtr. Stanghelle bnr. 3 1879-. Dei busette seg på Hisdal i Samnanger. Sjå Samnanger II s. 48.

Born:

Sigvald 1897-.

Johanna 1900-, g. m. Anders Rørbakken, sjå ættesoge for Stanghelle.

Synneva 1902-, g. m. Ingvald V. Hisdal.

Knut 1904-, anleggsarbeidar, Samnanger.

Maria 1906-, g. m. Jon 0. Hisdal, Fana.

Magnus 1909-, g. m. Ragna Stamnes, b. Bergen.

Kristina 1911-, g. m. Olav H. Leiren, sjå Stamnesleiro bnr. 1.

Asta 1913-, g. m. Sigvald Søylen.

Olai 1916-, brukar på bnr. 1 Hisdal, Samnanger.

Klara 1920-, g. m. Nils S. Langhelle, sjå ættesoge for Stanghelle.

1929 skøyte til Karl N. Faugstad på bnr. 2, 3 og 4. Sjå bnr. 1.

BRUK 5 STØLANE

Skilt frå bnr. 3 1900. Skyld 0,80 skyldmark.

1914 skøyte til Nils Olai Nilsson Kyrkje-Bruvik for kr. 600,- og 1/3 av det kåret til Åsa Faugstad som kvilte på bnr. 3. Nils 1869-1925 g. m. Dordi Andersdtr. 1870-. Dei dreiv dette bruket frå år 1900, då far hennar delte bruket sitt med dei. Sjå bnr. 3. 1911 flytte dei til Indre Songstad og fekk seg jord der. Sjå Haus s. 376.

Born:

Andreas Martin 1890-, sjå Arna s. 213.

Nils 1892-, farmar i Iowa, USA, g. m. Åsa Knutsdtr. Stanghelle.

Johan 1895-, farmar i Iowa, USA.

Bernhard 1899-1924, ug. gardsarbeidar.

Klara 1902-, tekstilarbeidar, b. Songstad.

1914 skøyte til Karl N. Faugstad. Sjå ovanfor under bnr. 1.

BRUK 6

Skilt frå bnr. 4 1914. Skyld 0,36 skyldmark.

1919 skøyte til Karl N. Faugstad for kr. 400,-. Sjå bnr. 1 ovanfor.

LEIGEBUARAR OG STRANDSITJARAR

Simon Hansson var busett her då han døydde 1751, 63 år gamal. Simon var frå Evanger. Han var son åt Hans Larsson Hermundsdal og kona Agate Simonsdtr. Ein annan av sønene deira, Mons, vart brukar på Dale.

Simon var soldat 1723 di han gifte seg med Brita Persdtr. Horvik. 1726 var han husmann i Aldalen, Evanger.

Born:

Olav 1726-, brukar på Langhelle bnr. 5.

Olav Olsson Faugstad 1796-1876 ervde ein part av garden Øvste Mjelde i skiftet etter faren. Parten vart 1824 verdsett til 50 spd. Olav selde parten til broren Johannes, som vart brukar på Øvste Mjelde. Sjå ovanfor i bolken Brukarar før 1836.

Olav vart buande på Fokstad. Han hadde huset sitt i det gamle tunet ved sjøen. Olav var leigearbeidar og skeiamakar. Han henta horn i Bergen og laga opp store mengder hornskeier som han førde til byen og selde. Han fødde nokre sauer og geiter som han sanka for åt i liene.

Olav g. 1. g. m. Ingebjørg Jonsdtr. Fossmark bnr. 1 1797-1824. Dei var barnlause. I skiftet etter Ingebjørg 1824 var nettosummen 91 spd. Olav g. 2. g. 1825 m. Marta Ellingsdtr. Olsnes bnr. 3 1801-.

Born:

Ingebjørg 1826-1829.

Marta 1828-.

Olav 1830-, fabrikkarbeidar, g. m. Marta K. Kvamme. Sjå Ytre Arna s. 24.

Kari 1832-1845.

Elling 1834-1835.

Elling 1835-1837.

Anders 1841-, sjå nfr. Ingebjørg 1844-, g. 1888 m. Henrik Jakob H. Rødland, sjå Ytre Arna s. 25.

Anders Olsson Faugstad 1841-1918, sjå ofr., overtok huset etter faren. Anders var mylnearbeidar på Vaksdal og flytte huset dit. Anders g. m. Anna Olsdtr. Ardal 1847-1929. Sjå ættesoge for Stanghelle.

Born:

Ole 1874-1943, g. m. Malena Olsdtr. Sæterdal 1877-1943, sjå ættesoge for Vaksdal og Jamne.

Marta 1876-1949, ugift.

Anders 1879-1946, pakkhusformann, sjå ættesoge for Vaksdal og Jamne.

Ole 1882-1952, g. m. Sofie Nilsdtr. Vaksdal 1880-1964, sjå ættesoge for Vaksdal og Jamne.

Martin 1884-1942, b. i USA.

Karolina 1888-1918, g. m. Johannes K. Ulevik 1874-1960, sjå ættesoge for Vaksdal og Jamne.

Olina 1891-, g. m. Elias Hagebø, sjå ættesoge for Vaksdal og Jamne.